Op MVM clubdagen worden er mij regelmatig vragen gesteld over de Sunrise Compact Flash ATA-IDE. Bij deze zal ik dan ook het een en ander over proberen te vertellen van wat ik ervan weet en hoe dat ik ermee werk.

De Compact Flash ATA-IDE is in principe niks meer dan een cardreader voor de MSX in de vorm van een cartridge waarbij bovenin plaats is gemaakt voor twee Compact Flash opslagkaartjes. Met behulp van deze opslagkaartjes krijg je de beschikking tot meer opslagcapaciteit dan gebruikelijk is voor MSX. Hoeveel dat ligt aan de grootte van de opslagkaartjes èn hoe je deze indeelt.

Bij aanschaf van een Compact Flash cartridge zul je merken dat er het een en ander moet gebeuren alvorens je deze extra opslagcapaciteit kunt benutten. Een handleiding was makkelijk geweest, echter zit die er bij aanschaf niet bij.

Zo moet je eerst bedenken hoe je je Compact Flash kaartjes gaat indelen. Alvorens de kaartjes te formateren, dien je jezelf af te vragen welk bestandssoortsysteem je wilt gaan gebruiken; FAT12 of FAT16.

FAT12
Hét bestandssoortsysteem voor MSX is van origine FAT12. Hoe groot de opslag capaciteit ook is van de door jou gekochtte kaartjes, bij FAT12 heb je slechts tot 32MB aan ruimte per partitie (=schijfdeel) beschikbaar. Deze partities kun je zoveel aanmaken als je wilt, natuurlijk al naar gelang wat de grootte van het gekochtte Compact Flash kaartje toelaat. Je kunt echter slechts 6 partities 'rechtstreeks' aanspreken (A t/m F). De overige partities kunnen aangeroepen worden door het zo genaamde te 'swappen'. Dit is het verschuiven van de onder de letters (A t/m F) liggende, aanspreekbare, partities. Hier later meer over.

FAT16
FAT16 is geen origineel bestandssoortsysteem voor MSX, maar werd destijds ontwikkeld en gebruikt voor de eerste generatie PC's. Enkele slimme MSX-ers hebben echter in de jaren negentig een patch geschreven (=klein stukje software dat een soort van update uitvoert aan de bestaande software) waardoor je toch het FAT16 bestandssoortsysteem kunt gebruiken op de MSX. Het voordeel van FAT16 op MSX is dat het hiermee mogelijk is om partities aan te maken die groter zijn dan 32MB.

Op mijn Compact Flash 'master' kaartje heb ik gekozen voor 5 partities FAT12 en 1 partitie FAT16 (de overige opslagruimte). Deze blijft in de MSX en gebruik ik nooit in mijn PC of Mac. Dit omdat sommige PC of Mac systemen de slechte eigenschap hebben FAT12 naar FAT32 aan te passen als ze deze detecteren. Voor de uitwisseling tussen MSX en mijn Mac gebruik ik een Compact Flash 'slave' kaartje met daarop 1 partitie van 32MB. Van hieruit zet ik op de MSX bestanden over naar het Compact Flash 'master' kaartje, zo kan er nooit iets verkeerd gaan.

Aan de slag
Hieronder geef ik een voorbeeld hoe een Compact Flash kaartje in orde te maken voor gebruik;

benodigdheden:
- MSX2 of MSX Turbo-R computer met diskdrive
- Sunrise CF ATA-IDE cartridge
- Compact Flash kaartje
- MSX geformatteerde werkdiskette met daarop: MSX-DOS2 (MSX-DOS2 is noodzakelijk om het programma FDISK310 te kunnen gebruiken) en FDISK310.COM van de Sunrise tooldisk [Let er trouwens op dat, indien je gebruik maakt van een MSX Turbo-R computer, deze diskette een NAAM geeft!]

werkwijze aanmaken FAT12 partities:
- Stop de werkdiskette met MSX-DOS2 en FDISK310 in de diskdrive van de MSX.
- Doe het Compact Flash kaartje in de 'master'-sleuf van Sunrise CF ATA-IDE cartridge (met etiket leesbaar naar voren is dit de linker sleuf) en doe de cartridge in de MSX computer.
- Zet de computer aan en houdt de DEL toets ingedrukt totdat deze opgestart is.
- Als alles goed is gegaan is nu MSX-DOS2 op gestart en zie je A>
- Typ nu FDISK310 en het programma FDISK310 zal opgestart worden.
- Kies [A]utogenerate partition table
- Als je daarna [D]isplay partition table kiest, zie je dat er DOS-FAT12 partities zijn aangemaakt.
- Met de cursortoetsen kun je voor 'n parititie gaan staan. [E]nable nu de partities die je wilt gaan gebruiken en zorg ervoor dat de eerste partitie (partitie 0) de [B]oot (opstart-)partitie is.

Deze FAT12 partities kun je zoveel aanmaken als je wilt, natuurlijk al naar gelang wat de grootte van het gekochtte Compact Flash kaartje toelaat. Je kunt echter slechts 6 partities 'rechtstreeks' aanspreken (A t/m F). De overige partities kunnen aangeroepen worden door het zo genaamde te 'swappen'. Dit is het verschuiven van de onder de letters (A t/m F) liggende, aanspreekbare, partities. Zoals gezegd hier later meer over.

- [D]isable alle partities die je niet wilt gebruiken.
- Ga terug naar het menu met [Q]uit
- Kies vervolgens: [W]rite partition table en [I]nitialize all ENABLED partitions (logical format)
- Verlaat het FDISK310 menu [Q]uit en RESET de MSX. Je komt nu in MSX-BASIC terecht.

Al gelang het aantal gemaakte partities op het Compact Flash kaartje, verschuiven de drive-letters.
Voorbeeld: Heb je vier partities aangemaakt, dan hebben deze de drive-letters A: t/m D: (eerste partitie is A:, tweede B: enz.). De letter voor de diskdrive wordt automatisch de opvolgende; in dit geval dus E:.

- kopier de MSX-DOS2 bestanden (E: kan dus anders zijn in dit voorbeeld!!):
COPY "E:MSXDOS2.SYS" to "A:" en geef RETURN
COPY "E:COMMAND2.COM" to "A:" en geef RETURN

- Herstart de MSX. Als alles goed is gegaan is MSX-DOS2 nu op gestart vanaf je Compact Flash kaart en zie je A>

Nu kun je de Compact Flash kaart verder gaan inrichten. Succes!

Werkwijze aanmaken FAT16 partities:
De boot (opstart-)partitie van een Compact Flash kaartje dient voor MSX altijd een FAT12 partitie zijn! Gebruik bovenstaand stuk om hiervan dus minimaal één partitie aan te maken!

De grootste fout die ik zelf al meerdere malen heb gemaakt, is met FAT16 willen gaan werken terwijl de FAT16.COM patch van Okei niet geladen is. Ik adviseer hierom deze patch dus direct naar je CF kaartje te kopieeren en er een AUTOEXEC.BAT bestand (automatische lader) voor aan te maken. Dit doe je als volgt;

- Start je computer op via de CF interface zodat je in MSX-DOS2 A> terecht bent gekomen en kopieer FAT16.COM vanaf diskette naar de opstartpartitie van je CF kaartje (bijvoorbeeld: COPY E:FAT16.COM A: en RETURN).

- Nu gaan we een AUTOEXEC.BAT bestand aanmaken. In MSX-DOS2 typ: COPY CON AUTOEXEC.BAT en RETURN
FAT16 en RETURN
SET PROMPT ON en RETURN
SET EXPERT ON en RETURN
CTRL+Z en RETURN

- Herstart de computer. Als alles goed is gegaan, zie je dat de MSX opgestart is inclusief de FAT16 patch van Okei.
- Start nu FDISK310 opnieuw op: FDISK310 /FAT16 (vergeet niet /FAT16 erachter te typen!)
- Kies [D]isplay partition table.
- Ga met de cursor naar de laatste partitie(s) en wis deze door [K]ill last partition te kiezen. Doe dit net zo vaak tot je beland bent bij de partitie waar je een FAT16 partitie van wilt maken.
- Ga nu met de cursor voor deze partitie staan en kies [A]dd partition. Je kunt nu de grootte (Size) van de partitie invullen. Hoeveel ruimte er vrij is (Free) wordt aangegeven. Advies is om NIET ALLE vrije te gebruiken in verband met noodzakelijke rekenruimte die nog nodig is, dus trek hier een paar duizend bytes vanaf. Als je de partitie groot genoeg maakt, wordt het nu automatisch een FAT16 partitie.

Nogmaals met [E]nable en [D]isable kun je partities in- en uitschakelen.

- Ga terug naar het menu met [Q]uit
- Kies vervolgens: [W]rite partition table en [I]nitialize all ENABLED partitions (logical format)

Nu heb je FAT16 partitie(s) aangemaakt.

Is deze informatie nuttig voor je geweest? Laat het me weten! Stuur een e-mail (mag kort zijn). Dank U!

Swappen; het verschuiven van de onder de letters (A t/m F) liggenden, aanspreekbare, partities:
Het verschuiven van de onder de letters (A t/m F) ligende, aanspreekbare parities, het zognaamde 'swappen' doe je met IDEPAR.COM. Hier een voorbeeld.

Als je nu op je linker CF kaartje (opstartkaartje) 6 partities (A t/m F) hebt en je wilt de eertse partitie aanspreken op het andere CF kaartje (in rechter slot) hebt zitten dan doe je dit bijvoorbeeld als volgt;

- Start je computer op via de CF interface zodat je in MSX-DOS2 A> terecht bent gekomen en zorg dat IDEPAR.COM hier ook te vinden is. Aanrader is sowieso om alle bijgeleverde tools/files van Sunrise op de opstart partitie te zetten.

- Typ: IDEPAR E=0 /S en geef RETURN

Wanneer je nu E: typt en een DIR hier geeft, zul je zien dat de bestanden die op de eerste partitie van de rechter CF staan onder deze letter te vinden zijn. Zo makkelijk is swappen.

De Sunrise Compact Flash ATA-IDE werd geproduceerd en verkocht wordt door de Stichting Sunrise.